کتاب گذشته ی یک توهم نوشته‌ی مورخ برجسته فرانسوی فرانسوا فور، کتابی حجیم و جنجال‌برانگیز است که به بررسی تاریخ اندیشه کمونیستی در قرن بیستم می‌پردازد. این کتاب که اولین بار در سال 1995 منتشر شد، به بیش از 20 زبان ترجمه شده و به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار فوِر شناخته می‌شود.

فور در این کتاب، کمونیسم را نه صرفاً به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی، بلکه به عنوان یک “توهم” عمیقاً ریشه‌دار در تاریخ بشریت مورد بررسی قرار می‌دهد. او با ظرافت و دقت، تحولات اندیشه کمونیستی را از دوران اولیه آن تا ظهور و سقوط اتحاد جماهیر شوروی تحلیل می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه این ایدئولوژی، علی‌رغم وعده‌های برابری و عدالت، به سرکوب، خشونت و استبداد منجر شد.

فور در نقد خود از کمونیسم، بی‌رحمانه اما منصفانه است. او به نقاط قوت و جذابیت‌های اولیه این ایدئولوژی اذعان می‌کند، اما در عین حال، تناقضات و خطاهای ذاتی آن را نیز به وضوح نشان می‌دهد. او استدلال می‌کند که کمونیسم، به دلیل اتکای خود به یوتوپیای کامل‌گرایانه و انکار ماهیت پیچیده جوامع بشری، در نهایت به فاجعه منجر شد.