ماجرای کتاب پیامبر و دیوانه  این‌گونه آغاز می‌شود که «المصطفی» یا به قولی «برگزیدهٔ دردانه» بعد از ۱۲ سال زندگی در شهر خیالی نویسنده یعنی اُرفالس، قصد ترک آن دیار و مردمانش را دارد و هنگام خداحافظی به آخرین سؤال‌های مردم اُرفالس پاسخ می‌دهد. هر سؤال به همراه پاسخی که المصطفی می‌دهد یک بخش از کتاب را تشکیل می‌دهد.

این کتاب شامل داستان‌های کوتاه و پرتمثیلی است که بیش از پیش قلم قوی و زیبای جبران خلیل را نشان می‌دهد. مضمون داستان‌ها همچنان عارفانه و البته شاعرانه است. جالب است بدانید دیوانه اولین کتاب جبران خلیل است که از همان ابتدا به زبان انگلیسی نوشته و منتشر شده است.