کتاب سیاه مشق اولین مجموعه شعر هوشنگ ابتهاج (سایه) است که در سال 1333 منتشر شد. این کتاب شامل غزل، مثنوی، رباعی، دوبیتی و قطعه است و اشعار آن بین سال‌های 1325 تا 1329 سروده شده‌اند.

اشعار سیاه مشق به لحاظ سبکی در دوران گذار ابتهاج از شعر کلاسیک به شعر نو قرار دارند. در این اشعار می‌توان ردپای هر دو سبک را مشاهده کرد. از یک سو، ابتهاج در این مجموعه از مضامین  شعر سنتی فارسی مانند عشق، طبیعت، عرفان و فلسفه استفاده کرده است. از سوی دیگر، او در برخی از اشعار این مجموعه از نوآوری‌های زبانی و فرمی شعر نو نیز بهره برده است.

سیاه مشق در طول سال‌ها بارها تجدید چاپ شده و به زبان‌های مختلف نیز ترجمه شده است.
برخی از اشعار این مجموعه مانند “شب‌های زاینده رود” و “ارغوان” از جمله مشهورترین اشعار هوشنگ ابتهاج هستند.